काठमाडौँ– नेपालीहरूको महान् पर्व वडादशैँलाई कतिले मासुको पर्वका रूपमा पनि लिन्छन् । दशैँलाई लक्षित गरेरै उत्तरी छिमेकीबाट भेडा–च्याङ्ग्रा आयात हुन्छन् । तर सबै कलाकारलाई मासुमा रुचि छैन कतिपय कलाकार भने दशैँमा मासुका थरीथरीको परिकारमा रमाउने गरेको अनुभव सुनाउछन् ।
ADVERTISEMENT
दशैंँमा विभिन्न समुदायले आ–आफ्नो परम्परा अनुसार भुटन, मासु, झोल जस्ता परिकार बनाएर खाने चलन छ । नेवार समुदायले भने छोइला, कचेला, सेकुवा, भुटन, मासु लगायत थुपै्र परिकार बनाएर खाने चलन छ । दशैँको पाहुनालाई पनि मासु नै पकाएर सत्कार गरिन्छ । थुप्रै कलाकारहरूले पनि दशैँ भन्ने वित्तिकै परिवारसँग रमाइलो गर्दै मासु खाने चाडको रूममा नै हेर्नुहुन्छ भने केहीले शाकाहारी दशैँ मनाउने गरेका छन् ।
ADVERTISEMENT
नेपालभाषा चलचित्रका निर्देशक रामकृष्ण खड्गी आफू नेवार समुदायको भए पनि मासुबाट भने टाढा नै छन् । उनी शाकाहारी भएको छ वर्ष भएको जानकारी दिँदै भने, ‘पहिले पनि मांसाहारी भए नि त्यत्ति खान रुचाउँदैनथे, अहिले भने पूर्णरुपमा शाकाहारी भएको छु ।’ अमानवीय ढङ्गबाट काटमार गरेको देखेपछि मासु खान नसकेको बताउँदै उनले भने, ‘ मलाई खासमा हाम्रो संस्कृतिले पशुबलि र्ने प्रथा नै मन पर्दैन शाकाहारी खानाले शरीर मात्र नभएर मस्तिस्कमा पनि शान्ति बनाउँछ । ’
सर्वश्रेष्ठ प्राणीले पशुपन्छी मारेर खानु गलत भएको उनको भनाइ रहेको छ । मांसाहारी परिकार नभए चाडपर्व रमाइलो हुन्न भन्ने सोच गलत हो भन्ने मत छ उनको । ‘शाकाहारी परिकार खाएर पनि चाडपर्वमा रमाइलो गर्न सकिन्छ,’ उन भने,‘ चाडपर्वको रमाइलोलाई माछा मासुसँगै तुलना गर्नु नराम्रो हो । दशैँमा आफू राइता, सिकर्नी, रसवरी, ताजा अचार, दही, फलफूल, हरिया तरकारी, फलफूल, गेडागुडी, सुप, रोटीका परिकार घरैमा बनाएर खाएर मनाउने बताए ।
यता गायक रामकृष्ण दुवालले भने, ‘नेवारी समुदायमा मासुलाई धेरै महत्वका साथ लिइन्छ । कुनै पनि पूजाको लागि मासु नै चाहिन्छ । देवीदेवताको नाममा बलि दिएर हामीले मासु खाने हो ।’ उनले बलि प्रथा मन नपरे पनि मासु खाएर नै दशैँ मनाउने जानकारी दिएका छन् । ‘नेवारी समुदायमा चर्चित मासुका परिकार कचिला, छोइला, सेकुवा, भुटन जस्ता परिकारको साथमा हाम्रो दशैँ मनाउने सोचाइमा छु ’ उनले भने । दुवालले विगत केही वर्षदेखि काटमार गर्न छोडेको जानकारी दिदै भने, ‘बजारबाटै मासु किनेर ल्याउने गरेको छु ।’
‘मासु बढी मात्रामा खानु स्वास्थको हिसाबले राम्रो मानिँदैन तर पनि दशैँ हो के गर्नु ?,’ अभिनेत्री दिपाश्री निरौला भन्छिन् । नियमित रूपमा र बढी मासु खाएमा त्यसको असर तुरुन्त नदेखिए पनि पछि गएर पाचन प्रणाली, मुटु जस्ता समस्याहरु देखिने भएकोले मासु खाए पनि मात्रा मिलाएर खाने गरेको उनले जानकारी दिएकी छन् । उनले रातो मासुमा कोलेस्ट्रोल हुने भएकोले खसी, राँंगो जस्ता रातो मासुहरू सकेसम्म कम प्रयोग गर्ने गरेको बताईन् । हामी मांसाहारीहरूले दशैँ मनाउँदा मासुको मात्रा मिलाएर खानुका साथै उत्तिकै मात्रामा हरियो सागपात, सलाद, फलफूल, दही, मही जस्ता खाने कुरा पनि मिलाएर खाँदा भोजन सन्तुलित हुन्छ । यसले पाचन प्रक्रिया सहज बनाउने निरौलाले बताईन् । छक्का पन्जा ३ को प्रदर्शनीमा व्यस्त अभिनेत्री निरौलालाई दशैँमा भने मासुको विभिन्न परिकारको साथमा परिवारसँग बस्न मनपर्ने जानकारी दिईन् ।
निर्माता आकाश अधिकारीले भने, ‘चाडपर्व भन्ने वित्तिकै मासु नै खानुपर्छ भन्ने मलाई लाग्दैन । शाहाकारीको लागि मासु नभएपछि अन्य मिठा र स्वस्थ परिकार बनाएर खान सकिन्छ ।’ दाल, गेडागुडी, पनिर, दुध, कुरिलो, भटमास जस्ता खानेकुराबाट पनि मासुको जस्तै प्रोटिन प्राप्त गर्न सक्छन् यस्ता खानेकुराको विभिन्न परिकारको साथमा दशैँ मनाउन सकिने र आफूले पनि प्रयोग गर्ने गरेको उनको सुझाव रहेको छ । आफू मांसाहारी भए पनि मासु नै खानुपर्ने नलाग्ने बताउछन् निर्माता अधिकारी । उन भने,‘ पहिलेको जस्तो जमाना होइन । जहिले जुन बेला पनि मासुको विभिन्न परिकार खान पाइन्छ ।’ चाडपर्वमा मासुको साथै चिल्लो जस्ता खानेकुरा खाएर विरामी हुनुभन्दा सादा खाना खाएर परिवारसँग बडादशैँ मनाउन सकिने उनले बताएका छन् ।
नायिका सञ्चिता लुइँटेल भने अरुबेला माछामासु खाए पनि दशैँ भरि व्रत बस्ने भएको कारण फलफूल र सादा खानामानै दशैँ मनाउने बताइन् ।
