-डा. विवेक कुमार पुर्बे, ग्यास्ट्रोएन्टेरोलोजिस्ट
ADVERTISEMENT
काठमाडौँ- नेपालमा पाचनसम्बन्धी रोगहरूको निदान र उपचारमा प्रविधिको प्रयोग गर्दै नयाँ क्रान्ति आइरहेको छ। हालै ह्याम्स अस्पताल काठमाडौंमा पहिलो पटक इसोफेजियल इम्पेडेन्स पिएच मनिटरिङ परीक्षण सफलतापूर्वक सम्पन्न भएको छ।
ADVERTISEMENT
यो महत्वपूर्ण परीक्षण ग्यास्ट्रोइसोफेजियल रिफ्लक्स डिजिज (जिइआरडी) को सटीक निदान गर्न गरिन्छ । यसलाई नेपालमा पहिलो पटक ग्यास्ट्रोएन्टेरोलोजिस्ट डा. विवेक कुमार पुर्बेको नेतृत्वमा सम्पन्न गरिएको हो।
जिइआरडी) एक गम्भीर पाचनसम्बन्धी समस्या हो, जसले लाखौँ मानिसहरूलाई असर गरिरहेको छ। सही समयमा निदान र उपचार नगरेमा यसले दीर्घकालीन समस्या निम्त्याउन सक्छ। यसै सन्दर्भमा, नेपालमा पहिलो पटक ह्याम्स अस्पतालमा गरिएको इसोफेजियल इम्पेडेन्स पिएच मनिटरिङ परीक्षणले जिइआरडीसम्बन्धी उपचारमा नयाँ उपलब्धि हासिल गरेको छ।
जिइआरडी के हो ?
ग्यास्ट्रोइसोफेजियल रिफ्लक्स डिजिज (जिइआरडी) भनेको यस्तो अवस्था हो, जसमा पेटको एसिड वा अन्य पाचक रसहरू बारम्बार इसोफागस (घाँटीको नली) मा फर्केर आउँछन्। सामान्यतया, इसोफागस र पेटको बीचमा तल्लो इसोफेजियल स्पिङ्क्टर (लेस) नामक भल्भ जस्तो संरचना हुन्छ, जसले पेटको एसिडलाई माथि आउन दिँदैन। जब यो स्पिङ्क्टर कमजोर हुन्छ वा राम्ररी काम गर्दैन, तब पेटको एसिड इसोफागसमा जान्छ, जसले जलन, ढकार, छाती पोल्ने (हार्टबर्न), गला दुख्ने, सुख्खा खोकी, तथा निल्न गाह्रो हुने जस्ता समस्या निम्त्याउँछ।
जिइआरडी सामान्यतया अस्वस्थकर खानपान, धूम्रपान, मद्यपान, मोटोपन, तनाव, र केही औषधिहरूको कारणले हुन्छ। यो रोग यदि दीर्घकालसम्म रह्यो भने, इसोफागसमा घाउ (अल्सर), रक्तस्राव, वा इसोफाजियल क्यान्सरको जोखिम बढ्न सक्छ। त्यसैले यसको सही समयमा निदान गरेर उपचार गर्नु अत्यन्तै आवश्यक छ।
प्रमुख लक्षणहरू
जिइआरडीको प्रमुख लक्षणहरू निम्नानुसार छन्:
• लगातार छाती पोल्ने (हार्टबर्न)
• अम्लीय वा तितो पानी मुखमा आउनु (एसिड रिफ्लक्स)
• ढकार आउने, पेट फुल्ने र असहज महसुस हुने
• घाँटी सुख्खा हुने वा दुख्ने
• खानेकुरा निल्न गाह्रो हुने
• लामो समयसम्म सुख्खा खोकी लाग्ने
• रातिको समयमा सुत्दा समस्या हुनु ।
जिइआरडीका लक्षणहरू अरू पेटसम्बन्धी रोगहरूसँग मिल्न सक्ने भएकाले यसको सही निदान गर्न आधुनिक प्रविधिको आवश्यकता पर्छ। नेपालमा पहिलो पटक HAMS अस्पतालमा उपलब्ध भएको इसोफेजियल इम्पेडेन्स पिएचमनिटरिङ परीक्षणले जिइआरडी को निदानमा ठूलो सहयोग पुर्याउनेछ।
इसोफेजियल इम्पेडेन्स पिएच मनिटरिङ के हो?
इसोफेजियल इम्पेडेन्स पिएचमनिटरिङ भनेको एक विशेष प्रविधि हो, जसले इसोफागस भित्र एसिड र गैर-एसिड पदार्थहरूको गति मापन गर्छ। यो परीक्षण जिइआरडी को सही निदान गर्न मद्दत गर्छ, किनकि अन्य परीक्षणहरू जस्तै एन्डोस्कोपीले केवल घाउ वा संरचनागत समस्या देखाउँछ, तर एसिड रिफ्लक्सको वास्तविक गतिविधि मापन गर्न सक्दैन।
यस परीक्षणमा एक पातलो, लचिलो तार (क्याथेटर) बिरामीको नाक वा मुख हुँदै इसोफागसमा राखिन्छ। यो उपकरणले २४ घण्टासम्म इसोफागसमा भएको एसिडको मात्रा तथा रिफ्लक्सको आवृत्ति मापन गर्छ। यस परीक्षणको मद्दतले चिकित्सकहरूले जिइआरडी को गम्भीरता, रिफ्लक्सको प्रकार (एसिडिक वा नन-एसिडिक), र औषधि वा अन्य उपचारहरू कत्तिको प्रभावकारी छन् भन्ने कुरा निर्धारण गर्न सक्छन्।
नेपालमा पहिलो पटक ह्याम्स अस्पतालमा गरिएको परीक्षणको महत्त्व
नेपालमा पहिलो पटक ह्याम्स अस्पतालमा गरिएको इसोफेजियल इम्पेडेन्स पिएच मनिटरिङ परीक्षणले जिइआरडी को निदानमा नयाँ युगको सुरुवात गरेको छ। अब बिरामीहरूले आफ्नो स्वास्थ्य समस्या बुझ्नका लागि अत्याधुनिक प्रविधिको सहारा लिन सक्नेछन्। परम्परागत एन्डोस्कोपी वा पिएच परीक्षणहरूले जिइआरडी निदानमा पूर्ण विश्वसनीयता दिन सक्दैन, तर इसोफेजियल इम्पेडेन्स पिएच मनिटरिङले एसिड र गैर-एसिड दुवै प्रकारका रिफ्लक्सको अध्ययन गरेर चिकित्सकलाई थप सटीक जानकारी प्रदान गर्छ।
नेपालमा यो परीक्षण सुरु भएपछि जिइआरडी को निदान र उपचारमा महत्वपूर्ण परिवर्तन आउनेछ। अब बिरामीहरूले विदेश नजाँदा पनि नेपालमै अत्याधुनिक प्रविधिको प्रयोग गरेर आफ्नो रोगको निदान गर्न सक्नेछन्।
परीक्षणका प्रमुख फाइदाहरू
नेपालमा इसोफेजियल इम्पेडेन्स पिएच मनिटरिङ परीक्षण उपलब्ध भएपछि, यसका विभिन्न फाइदाहरू रहेका छन्:
• सटीक निदान – जिइआरडी को वास्तविक कारण थाहा पाउन मद्दत गर्छ। • औषधि वा सर्जरीको आवश्यकताको मूल्यांकन – यदि औषधिले काम नगरेमा, चिकित्सकले शल्यक्रियाको सिफारिस गर्न सक्छन्।
• एसिड र गैर-एसिड रिफ्लक्स छुट्याउन मद्दत गर्छ – अन्य परीक्षणहरूले नदेखाउने गैर-एसिड रिफ्लक्सलाई समेत ट्र्याक गर्छ।
• जिइआरडी जस्तै देखिने अन्य रोगहरू छुट्याउन सहयोग गर्छ – एसिड रिफ्लक्सका लक्षण अन्य पेटसम्बन्धी रोगहरूसँग मिल्न सक्छ, जसले गर्दा गलत निदान हुनसक्छ।
निष्कर्ष
नेपालमा पहिलो पटक ह्याम्स अस्पतालमा ग्यास्ट्रोएन्टेरोलोजिस्ट डा. विवेक कुमार पुर्बे को नेतृत्वमा गरिएको इसोफेजियल इम्पेडेन्स पिएच मनिटरिङ परीक्षणले जिइआरडी को सही निदान गर्न ठूलो योगदान पुर्याउनेछ। यस प्रविधिको प्रयोगले बिरामीहरूले आफ्नो रोगको वास्तविक कारण थाहा पाउने र उचित उपचार लिन सक्नेछन्। जिइआरडी दीर्घकालसम्म रह्यो भने गम्भीर जटिलताहरू निम्त्याउन सक्छ, त्यसैले सही समयमा परीक्षण गरेर उपचार गर्नु अत्यावश्यक छ।
यदि तपाईंलाई लगातार छाती पोल्ने, अम्लीय ढकार आउने, वा निल्न गाह्रो हुने समस्या छ भने, आजै ह्याम्स अस्पतालमा गएर डा. विवेक कुमार पुर्बे सँग परामर्श लिनुहोस्। नेपालमा पहिलो पटक उपलब्ध भएको यो अत्याधुनिक परीक्षणले जिइआरडी को निदान र उपचारमा क्रान्तिकारी परिवर्तन ल्याउनेछ।
