यस्ता छन् काठमाडौँ महानगरका मेयर उम्मेद्वारका प्रतिबद्धता

राजु शाक्य, काठमाडौँ– काठमाडौँ महानगरलाई सुन्दर बनाउने प्रतिबद्धता यतिखेर महानगर प्रमुखका उम्मेदवारहरुबाट व्यक्त भइरहेका छन् ।

काठमाडौँलाई अत्याधुनिक सुविधा सम्पन्न सहर बनाउने हो वा मौलिक कला र संस्कृतिको बेजोड नमुनायुक्त यो ठाउँलाई ‘सांस्कृतिक सहर’को हैसियत दिने हो भन्नेमा उम्मेदवारै पिच्छे फरकफरक धारणा देखा परेका छन् । स्थानीय तह निर्वाचनमा उठेकाहरु लोभलाग्दा योजनाहरु अघि सारेर जसरी भए पनि महानगरवासीको मन जित्ने कोसिसमा छन् ।

काठमाडौँ विश्वकै यस्तो महानगर हो जहाँ विश्व सम्पदा सूचीमा सूचीकृत थुप्रै धार्मिक र सांस्कृतिक सम्पदाहरु अवस्थित छन् । स्वयम्भू, पशुपतिनाथ, बौद्धनाथ, हनुमानढोका दरबारक्षेत्र जस्ता सम्पदाहरुका कारण काठमाडौँ महानगर विश्वभरका पर्यटकहरुका लागि आकर्षणको केन्द्र बनिरहेको छ ।

कुनै बेला यस महानगरका प्रमुखले स्वच्छ, सफा र हराभरा काठमाडौँको नारा दिएर काम गरेका थिए । त्यतिबेला महानगरका लागि अत्यावश्यक केही पूर्वाधार तयार पनि भए । यतिखेर मेट्रो रेल मोनो रेलदेखि वाइफाइ फ्री सिटीसम्मका योजनाहरुको चर्चा भइरहेको छ ।

नारा र आश्वासन जे जस्ता आए पनि पिउनेपानी, ढल, बिजुली जस्ता आधारभूत पूर्वाधारको अभाव र फोहर व्यवस्थापनको समस्याबाट धेरै समयअघिदेखि महानगरवासी आक्रान्त छन् । यिनै समस्यामा थपिएका छन् सडक विस्तार, त्यसका कारण भत्के भत्काइएका सडक र घरहरु, अनि ध्वनि र धुलोको डरलाग्दो प्रदूषण ।

सडक विस्तारले यहाँका स्थानीयवासीमाझ आतङ्क मच्चाएको छ । पीडितहरुले क्षतिपूर्ति पाइरहेका छैनन् । ठूल्ठूला अस्पताल सहरको मध्यभागमा अवस्थित छन् । जनसङ्ख्याको तुलनामा सडक साँघुरिएका छन् । संक्षिप्तमा भन्दा भूकम्पपछि काठमाडौँ महानगरवासीको जनजीवन अस्तव्यस्त र अन्योलपूर्ण भएको छ ।

यसैबीच केही उम्मेदवार कला, कौशल, जात्रा, पर्व, मठ, मन्दिर र विविध संस्कृतिले भरिपूर्ण यो महानगरको मौलिक स्वरुप बिगार्न नहुनेमा जोड दिइरहेका छन् भने केहीले अत्याधुनिक सुविधा र प्रविधि थप्दै लानुपर्नेमा जोड दिइरहेका छन् ।

यी समस्याहरुमाझ स्थानीय तहको मुद्दा के के हुन् त रु वडा नम्बर १३ को चुनावीसभामा वडाध्यक्ष पदका एक उम्मेदवारले मतदातासामु भने – मैले वडाध्यक्षमा जितें भने वडा कार्यालयलाई बिहान ७ बजेदेखि बेलुकी ७ बजेसम्म खोल्छु र कार्यालय समयका अतिरिक्त कार्यालय खोलेर दिउँसो नभ्याउने नागरिकलाई सेवा दिन चाहन्छु ।

उनका अनुसार स्थानीय तह नियमावलीको मस्यौदामा वडालाई १२ कक्षासम्मको विद्यालयलाई अनुगमन गर्ने अधिकार दिइएको छ र स्वास्थ्य केन्द्र वा अस्पताललाई आफ्नो वडाभित्र राख्ने वा नराख्ने भन्नेसम्मको अधिकार स्थानीय तहलाई छ ।

धार्मिक स्थल, पाटीपौवाको संरक्षण, खुला स्थानको व्यवस्था, फोहर व्यवस्थापन जस्ता विषयका अतिरिक्त उनले कालीमाटीस्थित क्षयरोगको उपचार गर्ने एक अस्पताललाई सहर र बस्तीको मध्यभागबाट अन्यत्र सार्नैपर्ने र जितेको खण्डमा त्यो काम आफूले गर्ने अठोट पनि उनले सुनाए ।

महानगर नै हाँक्ने उम्मेदवारका नारा र आश्वासन स्वाभाविक रुपले ठूला र गह्रुँगा हुने नै भए । राजनीतिक दलहरुका तर्फबाट काठमाडौँ महानगरभित्र ‘फ्लाई ओभर’ निर्माण, अन्तर्राष्ट्रियस्तरको खेलकुद रङ्गशाला निर्माण, पाँच वर्षभित्र मेट्रो रेल निर्माण र निःशुल्क वाइफाइसम्मका योजना अघि सारिँदै छ ।

सडक बत्ती र ट्राफिक बत्तीको उचित व्यवस्था, सडकमा सिसिटिभीको जडान, प्रदूषण नियन्त्रण, खानेपानीको पाइप जडान, विद्युतीय सवारीसाधन, फोहर व्यवस्थापन, सम्पदा संरक्षण, नदीनालाको संरक्षणजस्ता विषय सबै दलको साझा योजनाको रुपमा प्रस्तुत भएका छन् ।

नेपाली काँग्रेसका महानगर प्रमुखका उम्मेदवार राजुराज जोशी काठमाडौँबाट जनताको पलायन रोक्न पनि भूकम्पपीडितलाई २५/३० वर्ष अवधिको ऋण सुविधा उपलब्ध गराएर घर बनाउन दिनुपर्ने र यहाँको मौलिकतालाई जोगाइराख्नुपर्नेमा जोड दिन्छन् । चलनचल्तीको मोलअनुसार क्षतिपूर्ति नदिई काठमाडौँमा एक इन्च पनि जमिन अधिग्रहण नगर्ने उनको प्रतिबद्धता छ ।

आन्तरिक आप्रवासनको समस्याले महानगरलाई कुरुप बनाएकामा चिन्तित काठमाडौँवासीले भित्री सहरमा नमुनाका रुपमा पुरानै शैलीमा एकीकृत बस्ती निर्माणको काम थालेका छन् । भूकम्पले भित्री सहरका धेरै घरलाई क्षति पुर्याएपछि एकीकृत बस्तीको आवश्यकता महसुस गर्दै स्थानीय जनताले यसमा पहलकदमी लिएका छन् ।

नयाँ शक्ति र सङ्घीय समाजवादी फोरमका प्रमुख पदका साझा उम्मेदवार पवित्र बज्राचार्य यस्तो पहल भूकम्प जानुभन्दा ५/६ वर्षअघि वडा नं २३ मा थालिएको दाबी गर्छन् । उनका अनुसार त्यतिखेर वसन्तपुर, चिकंमुगल, मजिपाट जस्ता टोलका ७३२ घरलाई मिलाएर एकीकृत बस्ती निर्माण गर्न खोजिएको थियो र सर्वेक्षण र नक्सा निर्माणसम्मको काम भएको थियो तर यो कामको जश कसैले लिनेभयो भनेर पछि पन्छाउने काम भयो ।

खानेपानी, ढल र टोलकै सफाइ गर्न असमर्थ काठमाडौँवासीलाई ट्रेड टावरजस्ता संरचनाको आवश्यकता नरहेको र काठमाडौँभित्र रहेका व्यापारिक मलहरुमा व्यापार नभएर त्यहाँका व्यापारीले बहाल बुझाउन नसकिरहेको तथ्य पनि उनी औँल्याउँछन् ।

साझा पार्टीका तर्फबाट प्रमुख पदका लागि उम्मेदवार बनेका किशोर थापा नेवार संस्कृति र सम्पदाको केन्द्रको रुपमा काठमाडौँ महानगरलाई विकास गर्ने प्रतिबद्धता व्यक्त गर्छन् । ‘करुणामय राजनीति’ गर्ने अठोटसहित राजनीतिमा होमिएको बताउने उनी काठमाडौँको कला र संस्कृतिको जगेर्ना गर्दै पर्यटन प्रवद्र्धनबाट आयआर्जन बढाउनु पर्ने धारणा राख्छन् ।

नेकपा (माओवादी केन्द्र)का उम्मेदवार सर्वोत्तम डङ्गोल वाग्मती र विष्णुमतीको किनारैकिनार रेल बनाउनुपर्ने योजना अघि सार्छन् । उज्यालो नेपाल अभियानलाई अगाडि बढाउने, राजधानीमा विद्युतीय ट्रली बस चलाउने, महानगरभित्र मापदण्ड विपरीतका निर्माण भएका घरको प्रमाणीकरण गर्ने, अव्यवस्थित सहरीकरण अन्त्य गर्ने र भूउपयोग नीति लागू गर्ने प्रतिबद्धता उनी व्यक्त गर्छन्।

स्वतन्त्र उम्मेदवार गोर्की श्रेष्ठ मातृभाषाबाट विद्यालयमा शिक्षा दिने व्यवस्था गर्न, अव्यवस्थित बसोबास रोक्न र खानेपानी आपूर्तिमा भइरहेको अव्यवस्था र चुहावट रोक्न आफू लागिपर्ने बताउँछन्।

महानगरलाई चौबिसै घन्टा खुला बनाउने तथा पर्यटकीय आकर्षणको प्रमुख गन्तव्य बनाउने पार्टीको कार्ययोजनालाई मूर्तरुप दिने अठोट व्यक्त गर्छन्, नेकपा (एमाले)बाट प्रमुख पदमा उम्मेदवार बनेका विद्यासुन्दर शाक्य । मेट्रो रेलको अवधारणा आफ्नो दलले ल्याएको र समृद्धिका लागि यस्तो परिवर्तन जरुरी रहेको उनी बताउँछन्। भवन निर्माणसम्बन्धी मापदण्ड परिमार्जन गर्नुपर्ने खाँचो पनि उनी देख्छन् ।

काठमाडौँको गौरवपूर्ण इतिहास र वैभवशाली सांस्कृतिक परम्परालाई धान्दैआएका यहाँका मूलवासी नेवारहरु भने मातृभाषा शिक्षा र स्थानीय निकायमा नेपाल भाषालाई कामकाजी भाषाकै रुपमा मान्यता दिनुपर्ने पक्षमा उभिँदैआएका छन् र नेवाः जागरण मञ्चको एक छलफल कार्यक्रममा उनीहरुले यसतर्फ पनि उम्मेदवारहरुको गम्भीर ध्यानाकर्षण गराएका छन् ।रासस