नवीना लामाले अनेरास्ववियुको नेतृत्व सम्हालेको पनि करिब डेढ वर्ष भइसकेको छ । आठ वर्षपछि भएको स्ववियुको निर्वाचनमा अनेरास्वियु ठूलो विद्यार्थी संगठन बन्न सफल भयो । यो अवधिमा उनको नेतृत्वमा अनेरास्ववियुले के-कस्ता कार्यहरु गर्यो ? उनको कार्यकाल कसरी अगाडी बढिरहेको छ ? निजी शैक्षिक संस्थाले बढाएको चर्को शुल्कको विरोधमा अनेरास्ववियु लगायतका विद्यार्थी संगठनले आन्दोलन गरेका थिए । त्यो आन्दोलन अहिले कहाँ पुग्यो ? विद्यार्थी संगठनले उठाएको शैक्षिक प्रमाणपत्रका आधारमा ऋण उपलब्ध गराउने निर्णय कार्यान्वयनको कुन दिशामा छ ? वर्तमान राजनीतिक परिवेशमा अनेरास्ववियुको धारणा के छ ? यसका आगामी योजनाहरु के छन् ? लगायतका समसामयिक विषयमा नवीना लामासंग हिमालयपोष्टले कुराकानी गरेको छ ।
ADVERTISEMENT
पछिल्लो समय व्यस्तता कस्तो छ ? अनेरास्वियुद्वारा के कस्ता कार्यहरुहरु सञ्चालन भइराखेका छन् ?
ADVERTISEMENT
करिब २० वर्षपछि भएको स्थानीय निर्वाचनमा नेकपा एमालेलाई जिताउनका लागि सक्रियताका साथ लागियो । त्यसपछि बाढीपहिरोले विभिन्न ठाउँमा जनतालाई क्षती पुर्याएपछि पीडितहरुको घरमा गएर राहत वितरण गयौँ । त्यसले अलिकती भएपनि मल्हम लगाउने काम गर्यो । त्यस्तै एसईई दिएर बसेका गरिब जेहेन्दार विद्यार्थीको उच्चशिक्षाका लागि रामनाथ ढकाल छात्रवृत्ती वितरण अभियानमा लाग्यौँ । अहिले संगठनको आन्तरिक गतिशीलता र केही साथीहरुलाई जिम्मेवारीको व्यवस्थापन गर्ने कार्यमा लागेका छौँ । त्यसका साथै नेपालको वर्तमान परिस्थितिमा विद्यार्थी आन्दोलन, शैक्षिक आन्दोलनलाई कतातिर लैजाने ? भन्ने विषयमा विशेषगरी वहस, छलफल भइरहेको छ । किनभने मेडिकल क्षेत्रका साथै इन्जिनियर क्षेत्रका विद्यार्थीहरु अहिले सडकमा आन्दोलनरत छन् । अहिले शिक्षाका नाममा व्यापारहरु भइरहेका छन् । पछिल्लो समय शिक्षा क्षेत्र दलाल, माफियाहरुको चङ्गुलमा फस्दैछ । यसलाई कसरी न्युनिकरण गर्ने भन्ने विषयमा अखिलले नयाँ कार्यक्रम घोषणा गर्दैछ ।
तपाईले कार्यकाल सम्हालेको पनि एक वर्ष भइसकेको छ । अहिलेसम्मको अनुभव कस्तो रहेको छ ? यो अवधिमा के-कस्ता कार्यहरु भए ?
अब, प्रत्येक घटनामा नयाँ-नयाँ अनुभव त हुने नै भयो । किनभने विभिन्न घटनाले नै मान्छेलाई अनुभवमा पूर्ण बनाउने हो । राजनीतिक रुपमा चुनौति त आउँछन् नै । नेतृत्व भनेको सबैभन्दा बढी जिम्मेवार पद हो । सम्बन्धित सबै कुरामा उसको निर्णय महत्वपूर्ण हुन्छ । उसले सबैलाई समेटेर अगाडी लैजानुका साथै संगठनलाई बलियो बनाउन पनि उत्तिकै जिम्मेवारी हुन्छ । मलाई अहिलेसम्म के लाग्यो भन्दाखेरि अखिललाई बलियो बनाउनका लागि, कार्यकर्ताहरुलाई समेटेर अगाडी बढाउनका लागि तथा आम विद्यार्थीहरुमाझ अखिललाई पुर्याउनका लागि मैले एउटा इट्टा थपेको जस्तो लाग्छ ।
यो अवधिमा अखिलले थुप्रै कामहरु गरेको छ । नेपालमा प्रमुख समस्यामा रहेको बेरोजगारीलाई न्युनिकरणका गर्नका लागि इतिहासमै पहिलो पटक हामीले संविधानमा नीति पास गरेका छौँ । यो हाम्रा लागि ठूलो उपलब्धी हो । हामीले भनेको जस्तै सरकारले प्सटु पास गर्नेलाई पाँच लाख, ब्याचुलर पास गर्नेलाई सात लाख र मास्टर्स पास गर्नेलाई तीसलाख शैक्षिक ऋण उपलब्ध गराउने भनेर वर्गीकृत गरेको छैन । यसको कार्यान्वयन लागि हाम्रो आन्दोलन जारी छ । गरिब, पिछडिएका, जनजाती, थारु, कमलरी, उत्पीडित समुदायका १५ जना बालबालिकाहरुलाई छात्रवाससहित पूर्ण छात्रवृद्धिमा पढाइरहेका छौँ । मलाई लाग्छ यो अखिलको जीवनमै नमुना कार्य होला । आठ वर्षसम्म स्ववियुको निर्वाचन हुन सकिरहेको थिएन । स्ववियुबिनाको संगठन अधुरो नै थियो । त्यसलाई गतिशील दिने काम मेरै पालामा भयो ।
त्यतिमात्र होइन अनेरास्ववियुलाई पहिलो संगठन बनाएँ पनि । विश्वविद्यालयको हेलचक्राई, मनपरीतन्त्रले गर्दा अझैपनि थुपै ठुल्ठूला आंगिक क्याम्पसहरुमा स्ववियुको निर्वाचन हुन सकिराखेको छैन । चुनाव हुनुपर्छ भनेर हामीले दबाब दिँदै आएका छौँ । शैक्षिक क्यालेण्डर, छात्रवृद्धि लगायतका थुप्रै कुराहरुलाई कार्यान्वयनका साथ लानुपर्छ भनेर हामी भनिरहेका छौँ । साथै अखिलको विद्यार्थी सहिद पार्क निर्माण गदैछौँ । अखिलमा पुस्तकालय बनाएका छौँ । रत्नपार्कमा विद्यार्थी वेलफेयर सेन्टर निर्माण गर्दै छौँ । यिनै कामहरुमा लागिरहेका छौँ ।
तपाईको नेतृत्वमा अनेरास्वियुमा एकता कसरी अगाडी बढीराखेको छ ? साथै अन्य विद्यार्थीसंगठनसंगको सम्बन्ध कस्तो बनाउनु भएको छ ?
अनेरास्ववियु विद्यार्थीहरुको एउटा बृहत शक्तिशाली संगठन भएकाले २/२ वर्षमा निर्वाचित भएर आएकाहरुको आ आफ्नो विशेषता र क्षमता रहेको हुन्छ । टिमसंग काम गर्न पाउनु एउटा गौरवका साथै अवसरको कुरा हो । यस्तो अवसर सबैले चाहेर पनि पाउँदैनन् । किनकि विद्यार्थीबाट जितेर आउनु पर्छ । सबैमा क्षमता भएकाले त्यसको समाधानका लागि हरेक घटनामा द्वन्द्वात्मक तरिकाले छलफल हुन्छन् । तर्क- वितर्क हुन्छन् । यस्तो बीचमा आफुले नेतृत्व तथा निर्णय गर्न पाउनु राम्रो कुरा हो । अनेरास्ववियु जस्तै क्रियाशील, संस्थागत टिम र विद्यार्थी अन्य सामाजिक न्यायको पक्षमा, राष्ट्रियताको पक्षमा, विकृत शिक्षाका विरुद्धमा अन्य संगठनहरु गम्भीर नभएको जस्तो पनि लाग्छ । किनभने हरेक संगठनमा पार्टीभित्र गुटबन्दी राम्रोसंग संगठन अगाडी बढिराखेको छैन । यद्दपी हाम्रो नेतृव नयाँ आएसंगै नेविसंघको नेतृत्वपनि नयाँ आयो । त्यससंगै क्रान्तिकारीको पनि आयो । तर उहाँहरुमा संगठनलाई केही नयाँ दिँउ, विद्यार्थी आन्दोलनलाई आकर्षण बढाउने भन्नेबारेमा कता कता सोच देखेपनि सक्रियता म देख्दिन । जब संगठन नै थलामा बसेपछि त्यो नेतृत्वले कसरी संस्थागत निर्णय गर्न सक्छ ? त्यो संगठनले कसरी आन्दोलनको नेतृत्व गर्न सक्छ ? भन्ने प्रश्न चिन्ह पैदा भएको छ ।
अहिले विदार्थी आन्दोलन कहाँ पुगेको छ ? किनभने एकताका त हरेक घटनामा सडकमा आगो बल्थ्यो नि ?
देशमा राजनीतिक आन्दोलनको परिवर्तनसंगै विद्यार्थी आन्दोलनको कार्यदिशा पनि परिवर्तन भएको हो । अनेरास्वविुको घोषणापत्रमा त सडकमा टायर बाल्ने, तालाबन्दी गर्ने र र विभिन्न खालका हिंसात्मक गतिविधितिर होइन, सिर्जना, समृद्धि, उन्नती र देशमा लोकतन्त्रको संस्थागत गर्ने कुरामा नै ध्यानदिने कुरामा जोड दिइएको छ । त्यसकारण हामीले बाध्यात्मक परिस्थितिमा पनि तालाबन्दी, झै–झगडा लगायत हिंसात्माक गतिविधिहरु गर्न कलेजहरुमा प्रोत्साहित गरेको छैनौँ । अहिले हामी जतिपनि आन्दोलनमा गएका छौँ, त्यो सरकार, विश्वविद्यालय तथा प्रशासकहरुका कारण नै भएको हो । जब शिक्षा नीति बन्छ तर त्यसको कार्यान्वयन हुँदैन, मनपरि ढङ्गले शुल्क लिइन्छ, शैक्षिक क्षेत्र दलाल, माफियाहरुको चङ्गुलमा फस्छ तब अनि हामी आन्दोलित हुन्छौँ । शान्तिपूर्ण तरिकारले जाँदाजाँदैपनि कहिलेकाहीँ ठोकाठोक गर्नुपर्ने परिस्थिति सिर्जना भइदिन्छ । दबावबिना सरकार, नेतृत्व, प्रशासनलाई सचेत बनाउन, परिवर्तन गर्न सक्दैनौँ । तर दबाब शान्तिपूर्ण हुनु पर्छ भन्ने हाम्रो मान्यता हो ।
वर्तमान समयमा शिक्षा क्षेत्रको खास समस्या के हो ? जसका लागि तर्पाहरु आन्दोलन गर्नुहुन्छ ।
मैले अघि नै भनेँ, शिक्षा क्षेत्रको प्रमुख समस्या भनेको राज्य र सरकार कमजोर हुनु हो । राज्य यति धेरै भष्ट्रचारी र दलला माफियाको चङ्गोलमा फसेको छ । जसको सबैभन्दा बढी शैक्षिक क्षेत्रमा देखिएको छ । यसलाई परिवर्तन गर्नका लागि आम विद्यार्थी संगठनहरु, शिक्षक, कर्मचारीहरु, सरोकारवाला पक्षहरु असध्यै सक्रिय हुनु पर्छ र परिवर्तनको निम्ति कदमहरु चाल्नु पर्छ । तर यो भइरहेको छैन । शिक्षा विध्येयक आयो । त्यसलाई कार्यान्वयन गर्न सकेन । धेरै विश्वविद्यालयको नियमावली बनेको छैन । सेमेस्टर प्रणालीको कुरा हुन्छ तर त्यसको कार्यान्वयन गर्न सक्दैनन् । मजदुर, गरिब परिवारका छोराछोरीले उच्च शिक्षा पढ्न पाउँदैनन् ।
अझैपनि समाजमा गरिब र धनी, हुने र नहुने बीचको वर्ग विभेद जन्माउने काम राज्यबाट भएको छ । र त्यसकारण जबसम्म राज्य, सरकार बलियो हुँदैन तबसम्म नीति नियमको कार्यान्वयन हुन सक्दैन । यसले गर्दा गरिब, मजदुरका छोराछोरीलाई गुणस्तरीय शिक्षा प्राप्त गर्नबाट बन्चित भइररहेका छन् । संविधानमा भएका प्रावधानहरु हुबहु कायान्वयन गर्नका लागि अनेरास्ववियुले दबाब दिइरहन्छ । कक्षा १२ सम्म निःशुल्क शिक्षा प्रदान गर्ने, विश्वविद्यालयका शिक्षाहरुलाई अनुसन्धान तथा रोजगारमुलक शिक्षामा परिणत गर्ने कुराहरुमा ध्यान दिनु पर्छ ।
यहाँले एउटा विद्यार्थी संगठनको नेतृत्वको हिसाबमा वर्तमान राष्ट्रिय राजनीतिलाई कसरी हेरिराख्नु भएको छ ?
यो त जसले संसद्मा धेरै मत ल्यायो ऊ नै प्रधामन्त्री हुने हो । वर्तमान अवस्थामा जनताले प्रधामन्त्री, मन्त्रीलाई चिन्नै छोडेका छन् । किनकि यो देशमा विकास भइरहेको छैन । राजनीतिक स्थिरता छैन । जनताका आवश्यकता, मागहरु समयमै सम्बोधन हुन सकेका छैनन । यो सरकार सिमित विदेशी दुतावासबाट सञ्चालन भएको जस्तो देखिन्छ । त्यसकारण वर्तमान परिस्थितिको राजनीति भनेको अत्यन्तै राष्ट्रघाती र राष्ट्रवादीबीचको द्वन्द्व चलिरहेको छ । राष्ट्रवादी पार्टीहरुलाई जनताले जिताएर सफल बनाएका छन् । जसको नेतृत्व नेकपा एमालेले गरेकोे छ । त्यसकारण त्यो परिणामलाई स्वीकार गर्न नसक्ने शक्तिहरु जस्तो भरतपुरको घटनालाई पनि लिन सकिन्छ । जनताको मतलाई च्यात्ने शक्तिहरु सक्रिय छन् । हार र जितलाई स्वीकार गर्न नसक्ने लोकतन्त्रको खोल ओढेका शक्तिहरु बढिरहेका छन् । यसको छिनोफानो जनताले नै गरीसकेका छन् ।
यस्तो खालको लोकतन्त्रले राष्ट्रियताको, स्वभिमानको संरक्षण गर्न सक्दैन । नेकपा एमाले राष्ट्रियता, सामाजिक न्याय, जनताको हित र लोकतन्त्रको रक्षा गर्न सक्छ भनेर कांग्रेसका, माओवादीका सामान्य कार्यकर्तामा पनि यस्तााखालका भनाई पाउन सकिन्छ । कांग्रेस र माओवादीले यो देशको समृद्धिर संविधानको कार्यान्वयन गर्न सक्दैन । त्यसकारण हामीले अझ बढी मेहनेत गर्न जरुरी छ । जसका लागि एमालेले तयारी गरिरहेको छ । २ नं प्रदेशमा निर्वाचन नगराएर सरकारले यो देशमा दुर्घटना निम्त्याउँदैछ । नेकपा एमाले सत्ताभन्दा बाहिरै भएपनि देश र जनताको पक्षमा काम गरिरहेको छ ।
आम विद्यार्थी वर्गहरुलाई, राजनीतिका नेतृत्वहरुलाई तथा राजनीतिक दलहरुलाई के भन्न चाहानुहुन्छ ?
अहिले आम जनताले नेकपा एमालेलाई पहिलो पार्टी बनाएका छन् । यसको स्वागत र सम्मानका साथ अघि बढ्नु पर्छ । लोकतन्त्रमा निर्वाचन भनेको अभिन्न अंग भएकाले सबैले हार र जित स्वीकार गर्न सक्नु पर्छ । देश, जनता, राष्ट्रियताभन्दा ठूलो अन्य कुनै शक्ति हुनसक्दैन । पार्टी मात्रैको जित भन्दापनि आम जनताको जित महत्वपूर्ण हुन्छ । संविधान कार्यान्वयनका लागि हामीले कोहीसंग पनि सम्झौता गर्नु हुँदैन । देशलाई समृद्ध बनाउन, राजनीतिक स्थिरता कायम गर्न सबै राजनीतिक दलहरु मिलेर जानु आपरिहार्य रहेको छ ।
तपाई एउटा संगठनको नेतृत्व सम्हालिरहेको र भविष्यमा राष्ट्रिय राजनीतिमा सम्भावना बोकेको व्यक्ति पनि हो । नेपालका राजनीतिक दलहरुले नेपालमा राजनीतिक मुद्दाहरु सकियो अब आर्थिक समृद्धितर्फ मुलूकलाई लैजानु पर्छ भनिरहेका छन् । देशलाई समृद्धितिर लैजानको लागि तपाइले देख्नु भएको मार्ग के हो ?
स्वभाविक रुपमा हामीले राजनीतिक लडाँई लडिसकेका छौँ । यसको नीतिगत ढाँचा तयार भइसकेको छ । हामी त्यसको कार्यान्वयनको चरणमा छौँ । त्यो भनेको निर्वाचन र संविधान कार्यान्वयन नै हो । हामीले सिंहदरबारको अधिकार जनताको घर आँगनमा पुर्याइसकेपछि त्यसको पूर्ण उपयोगतिर लाग्नु पर्यो । समृद्धि भनेको विकास निमार्ण गरेर जनतालाई सुख प्रदान गर्नु हो । सुखी परिवार नै हामीले निर्माण गर्न सक्दैनौँ भने समृद्ध नेपालको पनि निर्माण हुन सक्दैन । त्यसकारण यिनै कुराहरुलाई हामीले क्रमिक रुपमा पूर्ति गर्दै लैजानु पर्छ । व्यक्तिगत र दलगत स्वार्थलाई छोडेर राष्ट्रिय स्वार्थमा लाग्नु जरुरी छ । जुनसुकै पार्टीको सरकार आएपनि राष्ट्रिय गौरवका आयोजना, जनताका आधारभूत आवश्यकताको गुणस्तर वृद्धि गर्दै निरन्तरता दिनु पर्छ ।
यसका लागि मुलूकको कर्मचारीतन्त्र, व्यवस्थापिका, न्यायपालिका, कार्यालिकाहरुले सम्वन्वय गरेर अगाडी जानु पर्छ । र श्रोत अनुसारको, आम्दानी अनुसारको कर प्रणालीको विकास गर्नु पर्छ । किनभने विनोध चौधरी र एउटा सामान्य किसानले एउटै दरमा कर तिर्दा अन्याय हुन्छ । राजनीतिमा युवाको सहभागिता पनि बढिरहेको छ । अहिले पनि कयौँ युवा नेताहरुले देशको विकास गरौँ भनेर २४ सै घण्टा लागिपरेका छन् । यो सकारात्मक कुरा हो । जसले देशलाई समृद्धिको दिशामा लैजान्छ ।
